Tixda Miski ee Xasan Geney iyo Rashiid Gadhwayne

<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"> <div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"> <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgPI4Pze5ypEYZw7WADTIdHNwW6bc_ZC1KhUJdLhhaS2uWT9i8yEu2BgEYtSWJ0UQcWMkg9Y3SmW6BDyZUU5vAKuw1sCopQZSzR4HGXj-OpY30wsYRleqJkRL8R4AvAss7im7WQbVj3VTk9/s1600/images+%25281%2529.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="120" data-original-width="120" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgPI4Pze5ypEYZw7WADTIdHNwW6bc_ZC1KhUJdLhhaS2uWT9i8yEu2BgEYtSWJ0UQcWMkg9Y3SmW6BDyZUU5vAKuw1sCopQZSzR4HGXj-OpY30wsYRleqJkRL8R4AvAss7im7WQbVj3VTk9/s1600/images+%25281%2529.jpg" /></a></div> Waxa aan u malaynayaa su’aasha muranka leh ee ugu horrayn, ku soo dhacaysa dersaha tixda Miski ee Xasan Cabdllaahi “Xasan Ganey”  waa qoddobka mudanka ah ee ay ku aroorayso. Xasan tixdan naftiisa ayuu kaga hadlayaa oo duunkiisa, damiirkiisa iyo dadnimadiisa ayuu ka warramaa. Haddana waayaha ku heeraara iyo awaalaha adduunka bulsho siyaasaddeed ee uu marna ku dhexnool yahay, marna qudh ahaantiisa debedda ka ah, ayuu hoos u muquurayaa oo uu ina muquurinayaa. Marka kale na, halganka uu naftiisa la galay, hubka uu ku dirirgalay iyo quwadda uu cuskaday iyo libinta uu haleelay, ayaa ah qoddob ay tixdu ka hadlayso. Halka, uu ugu dambayn sahankiisu tegay ee baaqiisu ka yeedhay na waa qoddob kale. Waxaa qoddob muuq dheer ah oo si gaar ah kuu dareenjiidanaya ammaanta nabi Maxamed(scws). Sidaa darteed, Miski waa tix wejiyo badan oo adduun ballaadhan hadba dhinac kaga imanaysa. Dhinacyadaas oo maskaxda akhristaha iyo dhegeystaha ku murmaya ayuu, isla markii, ku shubayaa qaabab farshaxannimo oo maansada Sooomaalida ku hor leh.<br /> Waxaa la igu yidhi waa tix nabi ammaan ah. Waxaad odhan kartaa waa run. Waa nabi ammaan, hase yeeshee ka badan. Waxa aad is odhan waa awaalewarran iyo hogatus suugaaneed, waa murti adduun iyo xaaladdii ku saabsan. Ayadu na waa run. Haddana waxaad tidhaa waa waano iyo wacdi diineed ka digaya maalinta Alle la hortaagan yahay, waana durraamsho Alle dembi dhaaf ka tuugaysa. Waa halka ay tixdu, aakhirka fadhiisanayso oo waa run. Summad ma ayey leedahay oo aynu siinnaa tixdan cajiibk ah? Intaba u daa. Haddana intaa uun ma aha. Dhismaha tixda, qaybaheeda kala toyashada ah iyo sida goonigoonida ah ee mid waliba ammaanta nabiga(scws) ugu gororaysa ayaa ugub ah oo aan tixdan looga horraynin. Waxaa raaca qaab hor leh oo fiiro gaar ah mudan. Aynu arrimsahaas u tallaaboqaadno oo marba heer wax yar isdul taagno.<br /> Ta u horraysa, Xasan bilowga, ma araranayo ee afaaf sugan buu tixda ka guda gelayaa. Malaha, rag iyo dumar ba, qof waayaha bulshadiisa jiray oo caroogga suugaanta u siday, ereyga samodoonna aan maalinna dhulka dhigin, asaga oo weli faro madow jooga, haddii uu dhega adayga bulshadiisa ka cawdo, ama ba intiisa sheegto, waa gartii oo layaab ma laha. Xasan waxa uu tixdiisa ku billaabay, wax badan oo uu bulshadiisa waano yidhi iyo halka uu maanta ka taagan yahay. Intaasi waa ka hordhac iyo arar ka duwan tii soojireenka ahayd; waayo, ugu horrayn tixdan, maansoyahanka Xasan Cabdillaahi, waa Xasan Ganeye, naftiisa ayuu inagu barayaa. Isahaantiisa ayuu meel sugan dhigayaa. Asagu dabcan, ma aha geed ka baxay ban aan geed kale ku oollin, noole kale na aanu joogin. Waagiisa iyo awaalaha ka jira, shar iyo khayr ba, inta ku hirdamaysa, wax badan buu hordhaca inagu tusayaa.<br /> <b><i>Bulshadaan muddo dheer u macallin ahaa</i></b><br /> <b><i> Maansheeyey sidii mahiigaan</i></b><br /> <b><i> Rag maali og baa markaa u cushoo</i></b><br /> <b><i> Miciinkeeda maandhow way necebtoo</i></b><br /> <b><i> Cashuurba mudduu u miisaayoo</i></b><br /> <b><i> Waa kii maskaxdiisa maal siiyoo</i></b><br /> <b><i> Maahmaah ka sameeyey mahadho ahoo</i></b><br /> <b><i> Cabdi baa ku matalay miroodka lo’dee</i></b><br /> <b><i> Hadduu maqalkii musbaar kaga jiro</i></b><br /> <b><i> Milgaha calankiyo midnimada ba</i></b><br /> <b><i> Haddaanay u muuqan maaree.</i></b><br /> <b><i> Qabyaalad masayrtay haw muhatee</i></b><br /> <b><i> Waa kaa muruqoodi maadh ka qadshoo…</i></b><br /> Hordhaca tixdu halkaas bay ka ambaxaysaa. Waa runtii oo waxba kuma uu masuugin; Wuxuu se ka cabanayaa oo ayadu na runtii ah, miciinkood-naca ay yahiin; waa dad ay isu beddelayaan kuwo nacabkood ahi oo masayrka qabyaaladeed ku kala maqan oo dal iyo midnimo qaran ba ku seeggan.<br /> Nolosha qofka aadanahu, teeda ifka iyo teeda aakhiro ba, waa doorashadiisa xorta ah. Qof ay hawada naftiisu qaadatay oo hungurigiisa raacay, oo caqligii iyo damiirkii Alle ammaaneeyey, dheg u dhigi waayey, ama ku caasi noqday, noloshii Alle la doonay buu xooray; dhimasho if iyo aakhiroba ah buu doortay. Ammaanadii xorriyada doorashada samaha na wuxuu ka doorbiday addoonsiga hawada nafta iyo shaydaanka adeegsada. Addoonimada sharfani waa ta Alle loo addoon yahay. Ayadaa na xor lagu yahay oo nolol ah. Qof aan nolosha aadanaha ku habboon noolayni ma noola; waa bakhti soconaya. Jiritaanka qofka, taas baa dhabaysa. Qof waliba na asaga ayaa taas iyo sida kale ba, naftiisa u doora.<br /> Tixdan Miski, Xasan Cabdillaahi “Xasan Ganey” in uu jiro oo uu nool yahay buu sheetay; xorriyaddii Alle ku mannaystay buu qaatay. Kuwo badan baa, ayaga oo ifka jooga, dhimasho doorta, Xasan in uu if iyo aakhiroba noolaado ayuu ku adkaystay. In badan tixdan macaankeedu halkaas buu ku jiraa. Bal day sida uu naftiisa u la hadlayo:<br /> <b><i>Mur iyo dacar mowjadaha lidiqa ah</i></b><br /> <b><i> Mabda’aa lagu jabay mashruuca xilka leh</i></b><br /> <b><i> Ruuxii ku milmaa xumaan martiyee</i></b><br /> <b><i> Ha moodin in uu macaash ku jiroo</i></b><br /> <b><i> Intoon dhiig ka miirto maatida</i></b><br /> <b><i> Maryahaan ku tukado marmarin maayee</i></b><br /> <b><i> Jidiinka madow nafyahay ha maqline ….</i></b><br /> Tuduc dheer oo labaatan meeris ka badan buu ku talaxtegayaa inta xumo uu qayrkii ku kaco ee dhimashada if iyo aakhiro laga dheefo. Jidka nolosha dhabta ah ee uu naftiisa u dooray buu farshaxnimo qarqoorayaa. Waa laba jid oo mid ba miishiisa wax geeyo. Mid sharqabahaa leh oo naarta ayuu wax geeyaa; ka kale waa jidkii Nabi Maxamed(csws) oo asaga ayaa lagu la rafiiqaa. Kan dambe ayuu Xasan doortay. Go’aanka xorriyadda iyo nolosha dhabta ah ayuu qaatay. Maalinta ay u daran tahay, in uu maciisa noqdo oo uu xawdkiisa ka cabbo ayuu ka doorbiday, la-moodda ifka lagu hayo. Asaga oo naftiisa la hadlaya waxa uu leeyahay:<br /> <b><i>Ifka ba maararrowgu waa maalmee</i></b><br /> <b><i> Marinka ha ka tegin la mahadinayoo</i></b><br /> <b><i> Jannadaa malab iyo macaan badan lehe</i></b><br /> <b><i> Maalintay darantee miciinka dhabta ah</i></b><br /> <b><i> Mursalkii Alle doortay oo Maxamed ah</i></b><br /> <b><i> In aan madashaas maciisa noqodoon</i></b><br /> <b><i> Xawdkiisa maggaabso ka ma maarmarmee…</i>..</b><br /> Sibiq iyo si ma-garato ah ayey tixdu nabi ammaan ugu siibaynaysaa. Doorashada ereyada suugaaneed iyo suuradinta hummaagyada uu agaabaynayo, ayaa gaar u suntaya nabi ammaakan. Farshaxannimadii Xasan Ganey lagu ogaa, waxa ay soo ururinaysaa intii Soomaalidu bilic dabeecadeed iyo tu duunyo iyo uduggeed taaqaannay. Adiga oo isla baraad la’ ayaad ku hambaberaysaa ammaanta Nabi Maxamed(CSWS). Waxa uu ku soo hoorinayaa oo aad wax walba ku illaabaysaa:<br /> <b><i>Shan kastoy marsadaan malyuun cadarro ah</i></b><br /> <b><i> Intaasu madad iyo marqaan ma lahee</i></b><br /> <b><i> Waxaan marag iyo markhaati ka ahay</i></b><br /> <b><i> Macbuudkaa ka abuuray maawaradoo</i></b><br /> <b><i> Udgoon aan maydhmin Maxamed baa helay.</i></b><br /> Si kale ayuu u geeddi gelinayaa tixda. Kartida halabuurka cabqariga ahi xeerar iyo xuduudo jiray bay marar badan jebisaa. Quwadda hibada ayaa hoggaamisa oo u tallaabisa hirar aan qofka ku talo-galkiisa ahayn. Ma filayo Xasan Cabdillaahi “Xasan ganey” in uu u hankaabsay oo ku fikiray dhisidda suuro suryaali ah oo suugaaneed. Bal ma filayo in uu xataa magaca surealism maqlay. Ayada oo sidaa ah, hadda na waxa uu ballaysimay oo aan looga horrayn, habdhismeed farshaxannimo suugaaneed, oo wejigaas leh ama salsallaawaya.<br /> Weligeed ba suugaanta Soomaalidu way taqaannay qofayn ama wax aan dad ahayn oo laga hadliyo. Oollinta lamataabtaanku na ka ma wada maqnayn. Maahmaahda tidhaa “Illayn” ama “illeen talo isu ma kaa sheegto” ayaa u tusaale ah oo taladii ayey ka dhigeen wax nool oo meeljoog leh oo hadlaya. Wax badan oo ah habardugaag hadlaya oo sida dadka u dhaqmaya, ayaa suugaanta Soomaalida ka buuxa. Xasan Ganey, sida ay ila tahay, tan horteed ba, dheeraad buu taas ku lahaa. Weliba asagu ka ma hadlin oo keli ah ee ma-noolaha wuu ba la hadlay. Tusaale ahaan, tixdiisa Dhegdheer(1982kii), geedka dhillowyanka oo ay suugaanta Soomaalidu, badi ba ugu sarbeebato deriskunoolnimo, toos buu u la hadayaa oo waxa uu ku odhnayaa:<br /> <b><i>Adigu na dhillowyahan</i></b><br /> <b><i> Dhirta aad ku marantahay</i></b><br /> <b><i> Dhaqan la ma wadaagtide</i></b><br /> <b><i> Haddaad xididdo dheertahay</i></b><br /> <b><i> Dhoobadaa Ilaahay</i></b><br /> <b><i> Rarka meel ad dhigatiyo</i></b><br /> <b><i> Dharroor maad ka daydayan?!</i></b><br /> Tusaale kale oo kooban na, tixdiisa Carceer, waxa uu la hadlayaa ma-noolaha ceeryaamada oo uu leeyahay waxa aad quudhsatay cadceed aad dhulka iskaga gudbtay, ka dibna aad wax isku moodday. Wuxuu yidhi:<br /> <div class="wpInsert wpInsertInPostAd wpInsertMiddle" style="float: left; margin: 15px; padding: 0px;"> <ins id="aswift_1_expand" style="background-color: transparent; border: none; display: inline-table; height: 250px; margin: 0; padding: 0; position: relative; visibility: visible; width: 250px;"><ins id="aswift_1_anchor" style="background-color: transparent; border: none; display: block; height: 250px; margin: 0; padding: 0; position: relative; visibility: visible; width: 250px;"></ins></ins></div> <b><i>Qorraxda ceeryaamoyahay,</i></b><br /> <b><i> Canaanta u jeedisaa;</i></b><br /> <b><i> Cadceedda dulmaa qarshee,</i></b><br /> <b><i> Ciirow waa baa caddaan.</i></b><br /> Duurxulka afartan meeris, waxa uu dhacayaa cid uun been wax isku moodday; waa se meel aynaan hadda u dan lahayn oo intaas u dhaafi mayno. Ma se cusba oo Xasan iyo qarkiiba ka hadliye mayeedhaanka, noole iyo manoole ba; halkanse asagu waa uu la hadalay. Tixdan Miski waxa jira hirkicimo suugaaneed oo aan labadaas midna ahayn, Xasan na aan looga horrayn. Waxa uu goob iyo gelbis isugu keenay midabbo badan oo ah cadrado hablood, midkood waliba na ay meesheeda u goonid ah ku qurux leeedahay. Waxa uu ku gaafayaa daruuraha cirka iyo xiddigaha; waxa uu ka arbaynayaa dayaxa oo guurumeer ah. Hasaawaha iyo deexashada midda uu ka calmado, ayuu uga sii xiisayaa oo uu gaashaynayaa. Waa la hashiiyey oo aroos aan meher iyo macsi mid na lahayn, la na muraad seegin, baa u dhacaya oo waa lagu reeyey. Maxfalkeeda ayeynu daawanaynaa. Xiddigah ayaa ka milxiisaya oo arooska ka mashxaradaya; daruuraha ayaa gelbinayaa oo onkodka ayaa muusigga u tumaya. Waxa uu Xasan ina soo hordhigayaa oo aynu ku ashqaraaraynnaa gaafaan suuro gudban ah oo aynu ka daawanayno adduun ka koobma dabbaaldeg midabbo ah:<br /> <b><i>Dayaxooy soddon midab macsuumeen oo;</i></b><br /> <b><i> Daruuro malaasan meegaartoo</i></b><br /> <b><i> Caddaan u muquurtay maariinoo,</i></b><br /> <b><i> Maydhaan ku sameeyey muuqiiyoo,</i></b><br /> <b><i> Miskeed yidhi sagal macaan badanoo,</i></b><br /> <b><i> Mareego ku yeeshay madaxii iyo</i></b><br /> <b><i> Miliilicay maydal qoor dheer oo</i></b><br /> <b><i> Cagaar magansaday mucda u galay oo,</i></b><br /> <b><i> Maamuusay madow qardhaaso leh oo</i></b><br /> <b><i> Ximir aan iska maydhin caad miray iyo</i></b><br /> <b><i> Mataano yihiin mascideed oo</i></b><br /> <b><i> Maalay iyo xaydh mullaaxsaday oo</i></b><br /> <b><i> Maslaxanaaya dhiin masayr galay oo</i></b><br /> <b><i> Mukhayntii ka yeeshay maasha Alloo</i></b><br /> <b><i> Cawlaan la madaystay xoosh makaloo</i></b><br /> <b><i> Muquunshay intaanu moos odhan oo</i></b><br /> <b><i> Mudkiyo isku loohay maydhaqa oo</i></b><br /> <b><i> Ka milicsaday meel agtiisa ah iyo</i></b><br /> <b><i> Sugul u majeertay mee yidhi oo</i></b><br /> <b><i> Casuus ka maqnayd u muhanaayoo</i></b><br /> <b><i> Meehaahay intuu ku maaxdumayoo</i></b><br /> <b><i> Jeegaan isku maray macawiso leh….</i></b><br /> Sida uu u wado, ayuu sowsaba iyo samada ina la korayaa. Mar qudha ayuu ina soo dejinayaa. Adduunkii quruxda, waxa uu haddda, ku soo hoorinayaa ammaanta nabi Maxamed(scws). Inta uu mar keli ah kaa dhexqaado gaafaantii ahayd quruxda midabbada, gelbiskii dayaxa, daruuraha iyo xiddigaha, ayuu ammaanta Nabiga (csws) ka kor kaga keenayaa.<br /> <b><i>Shantooy muunaddaas indhuhu mahadshaan</i></b><br /> <b><i> Intaasu madad iyo marqaan ma lahee</i></b><br /> <b><i> Waxaan marag iyo markhaati ka ahay</i></b><br /> <b><i> Mudanow nebigaa ka muuq dheer.</i></b><br /> Gaafada dabbaaldegga abuurta Alle; dayaxa guurdoonka ah, daruuraha iyo xiddigaha, onkodka iyo hillaaca iyo hablaha midabbada ahi, sidee ugu soo dhaceen maansoyahanka Xasan? Muran ma laha oo tan oo kale waa wax ka soo hinqada wacyiga duunka hoose ama shishe ee kartida halabuuraha cabqariga ah. Waa sawirro meel fog laga male-awaalo oo aan dad badan laga helin; halabuurrada fanku na aanay, awood ahaan, ka sinnayn. Waxa ay u badan tahay in aanu Xasan war ka haynin dugsiga fanka ee suryaaliga la yidhaahdo(Surealism). Ayada oo sidaas ah, haddana Xasan Cabdillaahi, kartida hummaagaynta cabqariga ah ayaa hoggaamisay oo ka keentay suuraymahaas maan-daalidka ah.<br /> Hadda na, mar kale, tixda Miski waa tan oo waa Nebi Ammaan. Tuducyaas dheer bay uga gudbaysaa habeenkii Nebi Maxamed(scws) loo dheelmay samada. Habeenkii Maqdis la geeyey iyo geenyadii qaadday; derajada sarraysa ee Alle u deeqay iyo risaaladda lagu sharfay.<br /> <b><i>Quraankoo mucjiso ayuu mulkiyoo</i></b><br /> <b><i> Maskaxdii dunidoo masuulka runta ah</i></b><br /> <b><i> U macallin ah meyti iyo xay</i></b><br /> <b><i> Mowlahaa kor u qaaday magaciisoo</i></b><br /> <b><i> Waxaan marag iyo markhaati ka ahay</i></b><br /> <b><i> Makhluuqa in uu u mudanyahay….</i></b><br /> Xasan Cabdillaahi”Xasan Ganey”, maansada Miski waxa uu ku soo goynayaa duco qalbiga qofkii Alle yaqaan, ku dhegaysa; duco runtii mudan in korka laga qabto. Waxa uu ducadiisa ka ambaqaadayaa sifaynta maaalinta Qiyaamaha ee Alle hortii la taaganyahay. In badan baynu maqallay sifaalaheeda; se maansaynta Xasan baa soo dhaweynaysa oo ku dhex geynaysa maalintaas iyo xaaldda lagu suganyahay. Maxsharka la tubanyahay; muddugga qaawan ee la wada yahay; maalqabeen iyo mucsur, madax iyo minjo, milicda la wada tuban yahay, surmiga iyo gaajada laga simanyahay; maalinta ay xubnaha jidhku mudduci noqonayaan ee naf iyo wax ay mudan maaliggu uun ogyahay, maalintaas ayuu Xasan xusayaa oo Alle, sidan u baryayaa:<br /> <b><i>Macbuudka Alle an magansanayow</i></b><br /> <b><i> In kastoon Maka iyo Madiina ba tegey</i></b><br /> <b><i> Faralka ka maqnaan maskiiddada oo</i></b><br /> <b><i> Soonka na ku mitido markaan ladanahay</i></b><br /> <b><i> Sakada ku masuugin maal hayn</i></b><br /> <b><i> Ma moogi in aan madmadow badanoo</i></b><br /> <b><i> Miciinkaagu waa mid mowjadahoo</i></b><br /> <b><i> Addoon ku martiyey mindhaa ma qadee</i></b><br /> <b><i> Dembigaannu maleegnay naga maydhoo</i></b><br /> <b><i> Dhammaan muslimiinta maamuusoo</i></b><br /> <b><i> Jannadaada macaan ha noo miyin.</i></b><br /> Tixdu guud ahaan, fartii Xasan Ganey bay leedahay. Ereyga iyo suuradaha hummaagga toolmoon iyo toyashada murtida mugga leh; shareereyaasha duurxulk fog leh iyo shubaalinta hadalka inta ba, dhiskii maansada Xasan Ganey ku goonida ahayd, bay txidani wadataa. Waxaa si gaar ah tixdan u sii astaynayaa oo ayadana maansada Xasan lagu yaqaan, sunsuminta sadarrada tixda ee uu, sida goonida ah ugu adeejiyo xidhiidhiyeyaasha hadalka , sida iyo, ee, oo. Xidhiidhiyeyaashanu tebinta macnaha sadarrada iyo tuducyada tixda ayey sululuxiyaan oo ay bilciyaan. Maansada Xasan Ganey baa, si gaar ah, ugu suntan taas oo lagu yaqaan.<br /> Ugu dambayn, waxaynu hore u nidhi tixdan Miski, ta uu Xasan qofnimadiisa u dooray buu ina soo hordhigayaa. Daw cusub buu maansadan mariyey, waa na jid uu maansoyahanka kasta oo kale na uu wax ku tusayo. Waxaa sweeye, soojireenkii maansada Soomaalida, gabaygu waxa uu ku caan ahaa arar iyo dhextaal uu maansoyahanku isku faaniyo, qaayaha tixdiisana ku buunbuuniyo. In kasta oo aan isla-weynida la ammaani jirin, hadda na dhaqan bay ahayd oo gabaygaaga lagu ma qoonsan jirin. Xasan Cabdillaahi “ Xasan Ganey” tixdiisan Miski, doorashadiisa nolosha, if iyo aakhiroba ah, ayuu jid hor leh u furayaa. Dawga dadnimada ku wacan buu qaaday. Sidaa darteed waxa uu ka xiidhiidh-goostay oo ku falaagoobay jidraacii naftii-hafarka ahaa ee lagu ogaa maansoyahanka Soomaalida. Alle iyo aadamiga ba wuu isu dhuldhigayaa oo kartiisa iyo murtidiisa ba wuu yaraysanayaa. Badweynta tixdiisan Miski oo aanan runtii, garanayn mid la agdhigo, waxa uu inooga dhigayaa bilaale. Waxa la yaab leh sida ay u kala fogyahiin tixdan iyo tilmaanta Xasan naftiisa ka bixinayaa. Murti la tirshaba qayrkii baa iska leh; asagu se tiisa waxa uu ku sheegayaa luggooyo. Tusaale ahaan, maahmaahahan soo socda oo aanan runtii garanaynin -qurux iyo murti- wax loo dhigo, ayuu ujeeddada quudhsiga naftiisa ugu soo araranyaa:<br /> <b><i>Masalo adag oo mihaajka ku taal;</i></b><br /> <b><i> Marsada cilmiga ah muftaa furfura.</i></b><br /> <b><i> Marwadii fiican baa majeero geyda.</i></b><br /> <b><i> Hashii mohollinaa martida deeqda.</i></b><br /> <b><i> Soorta na milixdaa macaanaysa.</i></b><br /> <b><i> Rag baa maaxda oo mataano roga.</i></b><br /> <b><i> Suugaanta mugga weyn in baa murtisee;</i></b><br /> <b><i> Anigu ma aqaan murtida la tirshee;</i></b><br /> <b><i> Shantayda midh waan mutuhinaayee;</i></b><br /> <b><i> Maansada aan luggooyo miimka ah.</i></b><br /> Isdiiddada murtida culus ee maansadan Miski iyo heerka isdhuldhigga curiyaha Xasan Ganey, ayaa maansada sii qurxinaya, asaga na kor u qaadaya oo haybad iyo sharaf huwinaya. Mar ba si buu ugu imanayaa saddexda sadar ama meeris ee dhextaalka ugu dambeeya. Mar walba na si gooni ah buu kuu ashaqaraar gelinayaa.<br /> If iyo aakhiro ba Xasan Xaaji Cabdillaahi” Xasan Ganey” nolosha dhabta buu doortay oo uu inoo doorayaa; waayoo qofkeen walba faldhaqankiisu waa baaq uu cid wal ugu yeedhayo oo farayo in uu yeelo sida uu yeelay. Tixdan ayada ah, Xasan waxa uu sheegtay xornimo; waayo, loo ma doorin ee asagaa ku go’aan qaatay xornimada aadami lagu yahay. Waa jidka Alle loogu addoon yahay ee qayrkii na lagaga xor yahay.<br /> <b>W.Q Rashiid Sheekh Cabdillaahi X . Axmed (Rashiid Gadhweyne)</b><br /> <b>Email: <a href="https://www.blogger.com/null">rshid.dalla@gmail.com</a></b></div>

Tixda Miski ee Xasan Geney iyo Rashiid Gadhwayne

Waxa aan u malaynayaa su’aasha muranka leh ee ugu horrayn, ku soo dhacaysa dersaha tixda Miski ee Xasan Cabdllaahi “Xasan Ganey”  waa qoddobka mudanka ah ee ay ku aroorayso. Xasan tixdan naftiisa a…

Read more »

QARAARKA MAXKAMADDA DASTUURIGA; MA WUXUU AHAA NINKII ROONI AQALKA HA U HADHO? by Garyaq, Maxamed Axmed Cabdi Bacaluul.

<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"> <div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"> <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgmK6nQKR44vIpAenCBwFazmeE1ipvm-dstcYwwLpyK27MfqAOUowpCchi4AMMTszmB-HT8tt_X93GmeH7xY1mMjX-Zz28AS3nIGIvq4G61mTcHY5FcRW3XqxG85LtMKX45qZH-ptLB9D2l/s1600/mohamed11.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="254" data-original-width="204" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgmK6nQKR44vIpAenCBwFazmeE1ipvm-dstcYwwLpyK27MfqAOUowpCchi4AMMTszmB-HT8tt_X93GmeH7xY1mMjX-Zz28AS3nIGIvq4G61mTcHY5FcRW3XqxG85LtMKX45qZH-ptLB9D2l/s1600/mohamed11.jpg" /></a></div> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Qaabka uu u dhignaa Go'aankii ugu dambeeyay Maxkamadda Dastuurga ahaa, wuxuu u muuqday mid ku salaysan hab-dacwadeedka, oo aan shaqo ku lahayn nuxurkii khilaaf ee u dhexeeyay dhinacyada (merit). Waxay maxkamadu hareer iskaga weecisay ka garnaqista dacwaddii uu Talyanleh uu kaga codsanayay in dib-u-eegis garsoor (judicial review) loogu sameeyo go'aankii Golaha ee lagu doortay Guddoomiyaha cusub ee Golaha 6-dii bishan, Iyadoo Maxkamadu tilmaantay in aanay arrinta loosoo gudbiyay ahayn mid dastuuriya, balse ay la xidhiidho xeer hoosaadka G/wakiilada.  Sidaasi darteedna ayna u gudogali dooddeeda. Waxaanay kusoo gabo-gabaysay in arrintaasi dib loo gula noqdo Golaha, iyadoo loo eegayo xeer-hoosaadka Goluhu sida uu dhigayo. </span> <br /> <div style="text-align: justify;"> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></div> <div style="text-align: justify;"> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Maxkamaddu halkaasi kagamay hadhine, haddana waxaad arkaysaa iyadoo hab-dacwadeedkii ka gudubtay oo hoos ugu dhaadhacday nuxurkii khilaaf ee ay cabashadu ka taagnayd oo ahaa qaabkii uu, u dhacay fadhigii G/wakiiladu ee la isku qabtay natiijadii cod-bixintiisa.  Maxkamaddu waxay ku tillmaanatay fadhigaasi su'aashu ka taagnayd natiijadiisa, mid loo maray sidii xeer-hoosaadku dhigayay<b> (procedural rules</b>). Iyadoo waliba aamusnaantii xildhibaan Talyanleh saaxiibadiisa ka dhigatay inay caddayn u tahay inay wax waliba sidii loo baahnaa u socdeen, balse ay sheekadan danbe keeneen markii ay dhammaadeen ee la isla qaatay ciddii ku guulaysatay loollankii loogu jiray afhayeenka aqalka. </span><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Miyaanay taasi ahayn dooddii laga  filayay dhinaca kale?</span><br /> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"> Maxkamaddu ma iyadaa la garnaqsatay Cabdiraxmaan Talyanleh? </span><br /> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Sidee ayay Maxkamadu u qaraarisay nuxur khilaaf oo aanay dhinacyadii isku hayay horteeda kaga doodin? </span><br /> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Haddayna Dastuuri ahayn arrintani gabi ahaanba, oo aanay dacwaddani ka furmi karin Maxkamadda, maxay haddaas ku keentay inay wixii ka dhacay Golaha 6-dii August, ku tilmaanto tallaabooyin </span><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">waafaqsanaa xeer-hoosaadka aqalka? </span><br /> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Miyaanay ahayn inay ku ekaato Dastuuri ma ahadaas?</span></div> <div style="text-align: justify;"> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></div> <div style="text-align: justify;"> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Haddiiba ay ka hadashay dulucda arrinta (point of issue), may ahayn inay Maxkamadu ag mar-marto. Waxay ahayd inay si buuxda u go'aamiso wixii looga dheg-taagayay, oo ay si xeel-dheer u daristo waxa la isku </span><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">oo kusoo biyo shubanayaysa su'aasha ah "Go'aanka golaha ee lagu caddeeyay musharraxa ku guulaystay guddoomiyannimada goluhu, ma yahay mid sharciya oon mad-madaw ku jirin misa maaha? " Jawaabta su'aashaasi, waxay ahaan lahayd mid la xidhiidha arjigii dib-u-eegista go'aan ee maxkamadda loosoo gudbistay. Waxaana soo bixi lahaa go'aan dastuuriya maadaama oo waxa laga garnaqayaa uu yahay xil kamida xilalka dastuuriga ah sidii lagu buuxin lahaa. Go'aankaasina wuxuu noqon lahaa mid ku salaysan nuxurkii khilaafka (<b>Decision on merit</b>). kaasi oo noqon lahaa sidan qodob midkood uun; </span><br /> <br /> <ol> <li><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"> inay ayiddoo natiijadii shirgudoonkii ku meelgaadhka ahaa ku dhawaaqay oo ay Baashe u aqoonsato guddoomiyaha Aqalka, deeddafaysana doodii dacwoodaha. </span></li> <li><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">inay laasho natiijadii cod-bixinta, haddii ay ku qanacdo inuu mad-madaw ku jiro natiijada, oo la horkeeno caddaymo lagu kalsoonaan karo, Kadibna ay amarto in mar kale lagu celiyo codbixinta sida uu dhigayo <a href="http://www.somalilandlaw.com/HoR_Rules_2006.pdf" target="_blank">xeer-hoosaadk<span id="goog_849381661"></span><span id="goog_849381662"></span>a</a> aqalku (iyadoo waliba qaabka ka hufan qaabkii hore loo codaynayo).</span></li> </ol> <div> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Haddii aynu ka eegno dhinac habraac eed mooddo inay Maxkamadu ka jawaabtay su'aasha ahayd '<b>Cabashada loosoo gudbiyay, ma tahay mid la dhageysan karo oo ku salaysan xaqiiqo iyo sharciba?'</b> Waxaanay Maxkamadu kaga jawaabtay "ma aha", iyadoo ku salaysay inayna doodda loo soo gudbiyay aanay waafaqsanayn Qodobka <b>98(1)</b> ee dastuurka. Maadaamo oo ay maxkamadani tahay, maxkamad fasiraadeed, waxa la gudboonnaa, inay asbaabteeda qaraar inoogu qeexdo, waxa ay tahay <b>'dacwad dastuuriya'</b> ama shuruudaha laga rabo dacwad dastuuriya ee aanay buuxin cabashadani. Taasi oo aanay Maxkamadu samaynin.</span><br /> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Waxaana Go'aankeedaasi,  kasoo bixi lahaa fasiraad sharciyeed  oo dacwadaha dambe lagaga qiyaas qaato. Sidoo kalana waxaynu fahmi lahayn, sababta ay dacwaddan Talyanle u noqn weyday  mid dastuuriya, ee ay Dastuuri u noqotay, dacwaddii Baashe Faarax, ee uu kasoo baxay go'aankii (</span><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">MS/GMS/G-7/282/2013) ee</span><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"> ay Maxkamadda Dastuuriga ahi ku hakisay magacaabista guddi-hoosaadyadii Aqalka? </span><br /> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Muxuu yahay Faraqa labada dacwadood u dhexeeya, waayo labaduba waxay xidhiidh la lahaayeen Xeer-hoosaadka G/Wakiilada? L</span><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">abaduba waxay khuseeyeen go'aanno uu lahaa Aqalku Wakiilladu ? </span></div> <div> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></div> </div> <div style="text-align: justify;"> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Labadaasi arrimoo</span><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">dba waxay soo afjari lahaayeen khilafkii Golaha, waxay Maxkamadu noqon lahayd mid gudatay xilkeedii Dastuuriga ahaa oo aan ka baxsanin. Waayo Garsoorka waxaynu u samaysannay inuu noqdo bar-dhammaadka khilaafkasta oo lagala maarmi waayo xalk ka gaadhistiisa. Waana laga qurux badnaa inay Maxkamadu waji kale u yeesho khilaafkii soo gaadhay, iyadoo waliba aaminsan inuu khilaafkii wali taaganyahay marka ay soo jeedinayso inay mudanayaashu khilaafkooga ku dhammeystaan aqalkooda. Hadday ku dhammeysan karaan, maxaa keenay Maxkamadda? Haddayse ku dhammaysan kari waayaan, miyaannay ahayn kii roon Golaha ha usoo hadho marka ay labada qoloba, tiro ahaan isku dhigmaan, qolo walibana shirguddoon gaar ah wadato, oo aanu jirin mid la isla wada aqoonsanyahay, tiradooduna ayna waxba isdheerayn?</span></div> <div style="text-align: justify;"> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></div> <div style="text-align: justify;"> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Haddii aad eegto asbaabta ay maxkamaddu u cuskatay qaraarka ee ay ku sheegtay <b>"in aanay jirin cid durtay habkii loo raacay codaynta</b>", Waa dhab oo may jirin codaynta ka hor iyo marka codoyntu socotayba wax buuq ah amma duris oo ka dhex dhacday Fadhigii Golaha, Xildhibaannadu si deggan ayay u fadhiyeen, wax walibana waxa uu udhacay si qurux badan, tar-tamayaashuna raalibay ka ahaayeen qaabkii loo guddoominayay fadhiga. Waana halka aad mar is odhan karto Maxkamadu markay leedahay fadhigu wuxuu dhacay si waafaqsan nidaamkiisii caadiga ahaa, wey saxsantahay. Balse markaad dhuuxdo doodda dacwoodaha, waxaad arkaysaa inuu leeyahay ismalaha cod-tirintii iyo natiijadii lagu dhawaaqay. Taasi oo noqon lahayd  mid uu ku saxsanyahay amma uu ku qaldanyahay haddii la siin lahaa fursad lagula darso, oo lagula eego wuxuu cuskaynayo.  Halkan se waxay Maxkamadu kaga hadlaysaa uun xilliga ay tabashadani timid inay tahay xilli ay xeedho iyo fandhaal kala dhaceen, oo ay markii hore ahayd inuu dacwdooduhu duro natiijada, taasi ood u fahmi kartid in la lagu leeyahay 'waxaad ku deg-degtay hambalysada'. Dooddaasi maxkamadeedna waa mid uun ka hadlaysa waqtiga ay cabashadu timid, ee maaha mid ka hadlaysa waxay cabashadu ka timid. </span></div> <div style="text-align: justify;"> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></div> <div style="text-align: justify;"> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Mana jiro qodob-sharci oo waqtiyaynaya saacadaha ay tahay in la duro amma laga cawdo go'aan sidan oo kale oo u dhacay.  Haddii aad wax qalad ismoodsiiso inuu saxyahay,<b>(Mistake of Fact</b>) hadhawto  xaq uma lihid inaad codsato dib-u-sixiddeeda? Sharciga wax loo samaysato in aanay cidina u qatalmin cid kale, oo si cad loogu maareeyo danaha iyo xidhiidhka dadka dhexmara. Ha noqdo xidhiidhkaasi mid bulsho, dhaqaale iyo siyaasadeedba. Sidaasi darteed ayaanay sax ahayn in lagu yidhaahdo "waa lagula gaadhaye iska qaado", balse wuxuu Sharcigu jidaynayaa in aanu qofna ku ladin wax uu si weecsan ku kasbaday <b>(negative gain</b>): ha noqoto adduun, kursi, magac iwm.</span><br /> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Arrinta kale ee xusidda mudani, balse aanan jeclayn inaan kusii dheeraado waa xeerka hoosaadka Golaha iyo Qodobadiisa</span><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">,  (Xeer Lr 1/2006) </span><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"> ay Maxkamadu u cuskatay maadaamo oo la baabiiyay, sida aan kasoo xigtay bart sharciyada ee la yidhaahdo <a href="http://www.somalilandlaw.com/standing_rules_of_parliament_.html#HRSRtitle" target="_blank">Somaliland law</a>, taasi  oo sheegtay inuu meesha ka saarayo xeer hoosaadka ka dambeeyay ee (Xr Lr 12/2014) oo ka kooban 73 Qodob. </span><br /> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></div> <div style="text-align: justify;"> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Maxkamaddu waxay qaraarkeeda ku sheegtay in aanay dacwaddani ahayn mid dastuuriya, sidaa darteedana aanay ka garnaqisteedu u bannaanayn. Dooddaasi oo aanan anigu qabin inay sax tahay (haddii waxa la isku hayaa uu yahay go'aankii golaha ee lagu iclaamiyay Shirgudoonka Cusub ee Golaha Wakiilada). Go'aankaasi oo ay tahay in sharci ahaan la aaminsanaado <b>(Presumption to be valid)</b> illaa inta ay caddaymo liddi ku ah lagu burinayo ansaxnimadaasi.  Waxaanay dacwaddani dastuuri ku tahay sababahan;</span></div> <div style="text-align: justify;"> </div> <ol> <li style="text-align: justify;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Marka laga yimaaddo Qodob sharciyeed oo la isku hayo fasiraaddiisa, waxa sidoo kale noqon kara dacwad dastuuriya;</span></li> <li style="text-align: justify;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Go'aan kasoo baxa gole dastuuriya oo la isku qabtay dastuurinnamadiisa, ama ansaxnimadiisa. Ku dhawaaqista Guddoomiyannimada Baashe Maxamed Faarax, waxay ahayd go'aan gole oo uu shirguddoonku ku dhawaaqey. Sidaa darteed dib-u-eegista Garsoor ee maxkamadda laga codsaday waa mid noqon karta Dastuuri amaba idaari. </span></li> <li style="text-align: justify;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Go'aanka Dib-u-eegista garsoor la marinayona waa inuu noqdaa mid ay kasoo cabatay cid/hay'ad uu go'aankaasi saameeyay awood ama xaq uu lahaa. Cabdiraxmaan Talyanle xaqbuu u lahaa <b>(locus standi</b>) inuu dib-u-eegistaasi dalbado maadamao oo go'aankaasi saameeyay xaq siyaasadeed oo uu lahaa.</span></li> <li style="text-align: justify;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Doorashada Shirguddoonka G/wakiiladu waa arrin dastuuriya (<b>Qod</b>; <b>44/3 Dastuurka</b>). Shirguddoonku waa ciddii ku hadlaysay awoodda Golaha ee meelwalba ku matalaysay magaca wakiilada. Waana arrin dastuuriya inuu Goluhu lahaado Shirguddoon uu isku raacsanyahay si uu, u ahaado Gole gudan kara waajibaadkiisa, Sidaa darteedna Xilka guddoomiyaha aqalku lama mid aha magacaabista Guddi-hoosaadyada aqalka, iwm.</span></li> <li style="text-align: justify;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Cabashada Maxkamada loo soo gudbiyay maaha mooshin dib loo dhig-dhigi karo oo la mid ah arrimaha caadiga aha een xidhiidhka la lahayn mansabka shirguddoonka, amaba uu Guddoomiyuhu kala simanyahay xildhibaannada kale, Balse arrintani waa mid saamaynaysa dhismihii iyo wadajirkii golaha. Waayo waxa la isku hayaa, ciddii fadhiga soo socda guddoomin lahayd Golaha wakiilada. </span></li> </ol> <div style="text-align: justify;"> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Waxa sidoo kale jirta dood sharciyeed oo gabi ahaanba kasoo horjeedda doorka garnaqiseed ee Maxkamadda Dastuuriga ku leedahay arrimaha kuwan oo kale ah ee Gole Dastuuriya uu isku qabto. </span><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Sharciyaqaannada aragtidaasi qaba ayaa ku doodaya inuu Golaha wakiiladu yahay aqal ismaamula oo ka madaxbaannaan Waaxda Garsoorka, arrimihiisana ay tahay inuu isagu dhammaysto isagoo u maraya xeer-hoosaadyadiisa. Waxayna qabaan in go'aan kasta oo garsoor oo la xidhiidha arimaha nidaam ee xeerdajinta, uu yahay farogalin Waaxeed.</span></div> <div style="text-align: justify;"> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Kala-madax-bannaanaanta Saddexda Waaxood<b> (Separation of powers)</b> ee dawladdu maaha aragti koox gaar ahi wadato, balse waa mabda' dastuuriya. Waxa se jira, garyaqaano marka ay hadlayaan, kala madax-bannaanta awoodaha, indhaha ka lalinaya, mabda'a kale isna ku lammaan ee <b>'isxisaabinta waaxaha qaranka</b>' <b>(Check and Balance).</b> Waa run oo Maxkamada Dastuuriga ahi, ma farogalin karto arrimo waaxaha kale, haddii aanay iyagu buuqooga lasoo doonan. Marka se,  looga soo cawdo amaba ay iyagu soo kala cawdaan, waxa Maxkamadda ku waajiba inay ciddaas/hay'addaasi caddaaladda soo bidday u jawaabto.</span><br /> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span> </span><br /> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"> <span style="font-weight: normal;">Khilaafkasta oo laba dhinac u dhexeeyaa, wuxuu ku dhammaan karaa, saddex qaab mid uun 1); iyadoo dhinacyada is-hayaa ay iskood uga heshiiyaan, 2) Iyadoo mid muquuniyo midka kale, oo dhinaca la muquuniyaa isdhiibista xal mooddo , 3) iyadoo dhinacyada is khilaafsani ay iskula tagaan dhinac saddexaad oo iyaga ka madax bannaan, kaasi oo laga filayo go'aan dhex-dhexaada. Markaas Garyaqaannada diiddan awoodda gar-qaadiseed ee Maxkamadu bal waa kaase ha sheegaan wajiga afraad ee uu ku dhamman karo khilaafka Aqalka Wakiilada ka aloosan iyo midkasta oo lamid ahiba, marka ay labada waji ee hore fashilmaan ee xal lagu gaadhi waayo?</span></span></span><br /> <span style="font-weight: normal;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></span> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Guntii iyo gobo-gabadii, khilaafyada dastuuriga ahi ama kuwa maamul (ee u dhexeeya dawlada iyo dawlada, ama dadka iyo dawladdu)  maaha wax la sharaysto, balse waxay tilmaamayaan koritaanka aragtida iyo Fahamka sharci ee bulshada. Waxaanay dhinac kale tusaale u yihiin, inaynu nahay bulsho siyaasadeed oo uu ku-dhaqanka sharcigu <b>(rule of law)</b> xaggooga ka jiro. Taasina suurto gali mayso, haddii aanu fikirka Maxkamadaheenu halkiisaasi ka korin, oo aanay ragga shaadirka madaw u qaatay ee miiska saarani, aanay ku dadaalin sidii ay u curin lahaayeen mabadi' sharci oo dhaafsiisan xalalka ku meelgaadhka ah ee galalka horyaalla. Waxaana yoolkaasi, ka midho dhalin kara, Garsoor dhiirran iyo sharciyqaano daah-furleh, oo si xeel dheer uga baaraandaga doodaha dastuuriga ah ee ka dhasha goldaloolooyinka sharciyeed ee jira. Markaas ayuu noqon karaa, dastuurka iyo nidaamka siyaasiga ahi mid kora, oo ina siiya faham ballaadhan oo ku saabsan xuquuqda iyo waajibaadka guud/gaarka ah ee nidaamka bulsho-siyaasadeed dimuqraadiya ku dhisanyahay. </span><br /> <span style="font-weight: normal;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></span> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Sidoo kale, waxa loo baahanyahay in la sameeyo, xeerkii Maxkamadda Dastuuriga ahaa (<b>Constitutional and Administrative Court Act</b>), kaasi oo nidaamiya, hab-dacwadeedka la xidhiidha arrimaha maamul iyo kuwa dastuuriga ah, si ay  ilaalinta xuquuqda dastuuriga ah ee muwaadinku u noqoto waajib-sharciyeed oo dhaqangala,  oo hayadihii u xilka saarnaa lagala xisaabtami karo. Haddii xeerkaasi sidaasi usii maqnaadana, xuquuqda iyo xorriyaadka muwaadinku waxay ahaan doonaan, siday imikaba yihiin: khad-madaw oo ku xardhan baal cad.<br /> </span><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-weight: normal;"><br /></span><span style="font-weight: normal;"> </span><span style="font-weight: normal;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Garyaqaan Maxamed Axmed Cabdi Bacaluul (waddi 12@gmail.com)</span></span></div> <div style="text-align: justify;"> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></div> <div style="text-align: justify;"> <span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></div> <br /> <br /> Lifaaq:<br /> <br /> <br /> <br /> <div class="separator" style="clear: both; text-align: left;"> <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgayy-r6odm9x6rXb3GhzzCTwM9asBo0IOPi4zJCXoxb1G7XqmKvsCrUUgSuRsCkgGUCRGv641Vkk1VkB5yku15bpE5Z7rIEsBsc8Cdm-18eMJpY1mV36N4hDXTcfGHCbKF7Rm7HrFwIgQS/s1600/Qaraar.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="493" data-original-width="370" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgayy-r6odm9x6rXb3GhzzCTwM9asBo0IOPi4zJCXoxb1G7XqmKvsCrUUgSuRsCkgGUCRGv641Vkk1VkB5yku15bpE5Z7rIEsBsc8Cdm-18eMJpY1mV36N4hDXTcfGHCbKF7Rm7HrFwIgQS/s320/Qaraar.jpg" width="240" /></a><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiuF4E_Fec1zZuv8iS_a7xEMoGq-vTX02JAqBK_lDYVJ7-pOO6nHM5p054MwWBS5Weudlh7ZnwrIY-oWwhYlhI5odtbNWnKmLZx5SWlj6bqxwvvI48KeRseXANgAQwMO4mNxzE8k8FDTK0y/s1600/Qaraar1.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="720" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiuF4E_Fec1zZuv8iS_a7xEMoGq-vTX02JAqBK_lDYVJ7-pOO6nHM5p054MwWBS5Weudlh7ZnwrIY-oWwhYlhI5odtbNWnKmLZx5SWlj6bqxwvvI48KeRseXANgAQwMO4mNxzE8k8FDTK0y/s320/Qaraar1.jpg" width="240" /></a></div> </div>

QARAARKA MAXKAMADDA DASTUURIGA; MA WUXUU AHAA NINKII ROONI AQALKA HA U HADHO? by Garyaq, Maxamed Axmed Cabdi Bacaluul.

Qaabka uu u dhignaa Go'aankii ugu dambeeyay Maxkamadda Dastuurga ahaa, wuxuu u muuqday mid ku salaysan hab-dacwadeedka, oo aan shaqo ku lahayn nuxurkii khilaaf ee u dhexeeyay dhinacyada (merit). W…

Read more »

“Alle Doori Baan Ahay”!! Qore: Maxamed Baashi Xaaji Xasan

<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"> <h3 class="post-title entry-title" itemprop="name" style="background-color: white; color: #444444; font-family: Arial, Tahoma, Helvetica, FreeSans, sans-serif; font-size: 22px; font-stretch: normal; line-height: normal; margin: 0px; position: relative;"> <br /></h3> <div class="post-header" style="background-color: white; color: #444444; font-family: Arial, Tahoma, Helvetica, FreeSans, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 1.6; margin: 0px 0px 1em;"> <div class="post-header-line-1"> </div> </div> <div class="post-body entry-content" id="post-body-6297225956870832698" itemprop="description articleBody" style="background-color: white; color: #444444; font-family: Arial, Tahoma, Helvetica, FreeSans, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 1.4; position: relative; width: 586px;"> <br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjgoAN8v5DzmpsMPlImu-h3olHvEtFoYOrzWZfRzH8llQg3HsF3VBDD1AiLTt4jqtnmSa16d5eWTnSYBdZPVlYobqeAFbTUjpkOVL9oLrbQJD0lNarAHzJ62B1SXhefRZ5CfEXzmODmUHo/s483/baash1.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; color: #4d469c; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em; text-decoration-line: none;"><img border="0" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjgoAN8v5DzmpsMPlImu-h3olHvEtFoYOrzWZfRzH8llQg3HsF3VBDD1AiLTt4jqtnmSa16d5eWTnSYBdZPVlYobqeAFbTUjpkOVL9oLrbQJD0lNarAHzJ62B1SXhefRZ5CfEXzmODmUHo/s483/baash1.jpg" style="background: transparent; border-radius: 0px; border: 1px solid transparent; box-shadow: rgba(0, 0, 0, 0.2) 0px 0px 0px; padding: 8px; position: relative;" width="165" /></a><br /><div style="text-align: justify;"> Jikaar iyo muran caalwaa’ ayuun buu awel hore ba saaxiibkii ku yuubayey ee wuu dareensanaa  inuu ka soo baydhay jidkaas ay naftiisu ku naalloon jirtey. Jid uu isku daawan jirey oo sida muraayadda qofnimadiisa uu uga dhex halacsan jirey. Jid uu isku daawayn jirey oo aan u qodax badnayn sida kan qardabooyinka badan ee ay waayadan dambe kashiisu barriinsatay ee uu garasho diidayo.</div> <a href="https://www.blogger.com/null" name="more"></a><br /><div style="text-align: justify;"> <br /></div> <div style="text-align: justify;"> <br /></div> <div style="text-align: justify;"> <br /></div> <div style="text-align: justify;"> <br /></div> <div style="text-align: justify;"> <br /></div> <div style="text-align: justify;"> <b>Dakharrada iyo nabarrada jidhkiisa ku dhacaya ee haddeerto qoomaya,</b> iyo haaraha quluubtiisa hoose damaqa ku haya ee xagxaganaya, ayaa dab naar ka kulul naftiisa ku shidaya. Waxa uu duunkiisa hoose kula faqayaa sida degdegga badan ee ahaanshihiisii dadnimo iyo isaga qofnimadiisii ay u kala suudaleen; u kala haydhafeen ee ay maanta isu la’ yihiin!! “Goormaad sidaas u duntay?” ayuu is weydiinayaa.</div> <div style="text-align: justify;"> <br /></div> <div style="text-align: justify;">    Tirsigii waayahaa ka gedmadey. Waxa uu dhex taagan yahay oo kol ba mid maan dhuganayaa laba dhacdo oo ka mid ah sooyaalkiisa: 26-ka Juun iyo 18-ka May. Waxa uu ku mashquulayaa oo maskaxdiisu ku raagaysaa dib u hilaadin ku taxmaysa waayahaas ka soo jeeda 1960 iyo 1991, iyo wixii ka dambeeyey iyo waayihii labadaa ba ka horreeyey, waxaanu tagtooyinkaas u barkinayaa joogtadiisa. Dabadeedna waxa uu maggaabinayaa xaqiiqo mur iyo deebaaq ka qadhaadh oo hoosta uga xarriiqaysa timaaddadiisa ku soo foolka leh ee waayahan rimmani ummuli karaan. Ma niyadsama oo dareenka taban baa ku badan. Waxa uu maalin kasta u soo joogey, maanta na daawade waayo-arag ah ka yahay foolxumooyinka karkaarrada sii jabsanaya ee sida “daadkii Xaabaale” u butaac-haraaciyaya degaanka roobabka mahiigaanka ah ee da’aa biyahoodu aanay solin ee uu ku nool yahay.</div> <div style="text-align: justify;"> <br /></div> <div style="text-align: justify;">    Waxa uu is waydiinayaa halka habaarku ka haleelay ee laga raacay. Waxa uu isu arkaa nin daad la soo tegey oo dul heehaabaya oo mawjad cirbaxaysaa sidato. Qun-u-jeed buu ula socdaa in mututuulkii uu dogobka moodayey noqday xumbo dagagaran oo aan cuskasho geli karin! Aragtidii gondihiisa ku sugnayd waxa ay ku noqotay “xabbad basal ah oo farihiisa ku burburaysa”! Sidii uu kol ba lakab u faydayey ayay farihiisa ku baaba’day! Wuu dareensan yahay inuu uga aayey oo ka dheefsaday dhib uun: “qudhmuun iyo xajiin”. Labada indhood baa hoor ka da’ayaa. Dadku na hinaasi bay moodayaan! Waa se nin kadeedan oo godkiisa biyo ugu galeen! Waxa cuyuban iyo la-ma-arag agtiisa tuuran ee baylah afka ku soo kala qaadday iyo inta neecaw dellegan ku soo neefaysa ee kol ba sankiisu qaadanayo, ayuu dhabannada iyo dhafoorrada is hayaa! Wuu se og yahay inuu isagu wax badan mas’uul ka yahay. </div> <div style="text-align: justify;"> <br /></div> <div style="text-align: justify;">    Waa abaalkaaye cidna ba ha eersan buu naftiisa hoos ugu la xanshashaqayaa?! Cabsi badan buu se hadh iyo habeen la daandaamayaa oo dubaaqiisa ku oogan! Kul ka dhigan girgire dhuxul galool lagu cammiray baa naftiisa ku shidan! Xitaa famlaydhadu way u xidhan yihiin oo guriga ba meel irbadi mari kartaa uma furna. Dhinac wal ba wuu iska soo ooday. Halkii daloosha ba wuu gufeeyey. Cuqdad yuururta iyo maryo dhiig leh buu meel wal ba aqalka kaga juqaalay. Dhulkii na wuu ku soo koobmay. Wuu garwaaqsan yahay inuu isagu cidhiidhiga iyo diiqaddan is geliyey. Waa se goorma xilliguu talada hojinayaa. Waa goor ay “xeedho iyo fandhaal kala dhaceen”! Weli se dabaqabashaa u bannaan. Wax badan baa caynaanadu hagaajin kartaa. Hase yeeshee dhiillada ugu halista badan ee uu la dheeldheelliyayaa waa in aan cidi ba “tuskaas jira” ee isaga shidaya si weyn ugu la baraarugsanayn!  Dad badan oo ay sheeko wadaag yihiin oo uu arrinta la soo qaadqaaday, waxa uu ka helay dareen u dhigma halqabsiga “Iska hadlow Ina Igarre”!</div> <div style="text-align: justify;"> <br /></div> <div style="text-align: justify;">    Waxa uu isku ciilkaambiyaa is-raacii lixdankii inuu ahaa hindise uu isagu lahaa. Marar kale na waxa uu haaraamaa gobannimadii 26-kii Juun 1960 lafteeda. Wuu gubasho ooyaa inta badan. Waxa uu naftiisa ku qabooji yidhaa oo isku qanciyaa in gaadhidda xornimadaasi khalad weyn xilligaas ahayd oo loo baahnaa in gumaysigii Ingiriis uu carrada ka sii calanwalleeyo. Waayo loo ma bislayn dawladnimo iyo abuurista qaran casri ah midkood na, ayuu ku ciil belbelaa, hadda na waxa uu is waydiiyaa “oo haddaa ma iminkaa loo bisil yahay”!! Sawtan jilib kastaa xerada yar waageertay. Sawtan kala higgoonaysa ee jees kastaa ba dhacanta dheeraystay. Maxay tartay waayo-aragnimo? Maxay waxbarasho iyo shahaadad sare macnaysay?! Maxaa casriga iyo ilbaxnimo oo dhan laga dheefay?: Qabyaalad indho la’ oo waalli ah! Muusannow! Tolla’ayeey! Libin laga dhex raadiyo gawrac iyo geeri!! Xumaan lagu daydayo wanaag!! Musuq iyo walaahow, iyo naxli iyo nifaaq, iyo inta laga diqoodo oo dhan!</div> <div style="text-align: justify;"> <br /></div> <div style="text-align: justify;"> Intuu dubur hawd ka xulo</div> <div style="text-align: justify;"> Intuu bahalaha dugsado</div> <div style="text-align: justify;"> Ayaa qofku doonayaa</div> <div style="text-align: justify;"> Dugaaggu inaanu cunin!</div> <div style="text-align: justify;"> <br /></div> <div style="text-align: justify;"> Beydadkaas ka midka ah maansadii Hadraawi ee “Daba-huwan” ayaa maankiisu ku dul hakanayaa, waxaanu ugu sii gudbayaa oo maskaxdiisa ku soo dhacaysa “Tolow muu hadda ba ninkii caddaa (gumaysigii Ingiriis) iska soo laabto oo dib noo qabsado duulkayagan nolosha bacad-joojinta iyo cubbudhka ku haya ee malaakadeedaya, madaxbannaani na aan u qalmin ee aan iyagu tashan karin in loo taliyo mooyaane! Hadda na waxa uu himbiriirsanayaa in casrigaasi carceeray, tegey oo tubta ku dhacay oo gumaysi Ingiriis ba dabar go’ay. Meel kale ayay gocashadu ula gurguuranaysaa, waxa nu ku fekerayaa “malaha waxaa ba la qaadan lahaa in Xamar lagu noqdaa”! “Oo ri’yo hadday dib leeyihiin saw dabadooda ku ma aanay qarsadeen iyo ninka aad kab ka tolanayso kabihiisaa la eegaa” ayuu is la markii ba is tusayaa. Saw kuwan iyaba (Soomaaliya) is cunaya ee sac sac raaca loo diiday ee labaatanka calal (maro) kala sita, tiiyoo qolo kastaa hadda na lulayso calankii xiddigta cad ee shan geesta ah lahaa ee cirka u ekaa. “Maya; maya horaa godkaas la iiga qaniinay oo ku hiradkiisu ma aha doorashadayda koowaad” ayuu naftiisa u bandhigayaa! Hase yeeshee waxa uu aaminsan yahay oo hadda ku ba kalsoon yahay in sidan uu hadda xaalku yahay aanu sina ba ahayn: Nolol candadawlan oo la jaanjaamayo, marka tallaabo hore loo qaada na laba tallaabo dib loo noqonayo. Dad raad arooryo uun dib u raacaya iyo dar aan goshii hooyo ka ba korayn, yaanay ka ba korin oo ha iska joogaane hadda na dulmi iyo daandaansi ku darsaday oo wada xiqdi, xaasid iyo xasarad miidhan ah.</div> <div style="text-align: justify;"> <br /></div> <div style="text-align: justify;"> Isagu waxa uu garaadsaday tiiyo loogu yeedho “Reer Waqooyi”, dadka qaar na u yaqaanniin “Qaldaan”. Waxa uu soo gaadhey oo u soo joogey iyada oo Reer Waqooyinnimadu wax weyn suuqa ka goyso: la isku soo dhaweeyo, la isku sooro, lagu dareen iyo shucuur wadaago, wax la isugu qabto, lagu walaalaysan yahay oo la isku xigsado, lagu ahaansho qofoobo oo lagu ab iyo isir sheegto iwm. Waxaa nu ka sheeko qaatay oo geed- iyo goob-jooge ka dhaxlay in Reer Waqooyinnimadu sooyaal fog ahayd oo ku sinnayd gumaysiga hortii iyo intii uu soo galay iyo ka dib ba. Reer Waqooyigu waxa uu ahaa buu maqli jirey Huwan Marag ah oo bari iyo galbeed ba is o goo dan- iyo caaqiibo-wadaag ah. Soomaali oo dhan bay ka koobnaayeen.</div> <div style="text-align: justify;"> <br /></div> <div style="text-align: justify;">     Min Lawyacaddo (Jabuuti duleedkeeda) ilaa Tukaraq (gooddiyada Garoowe), Jigjiga dusheeda ilaa iyo godannada Wardheer, xeebaha Saylac ilaa iyo Berbera, Maydh iyo Xiis, Waqadara ilaa iyo Laasqoray degmada is haysa miyi iyo magaalo ba, ayaa Reer Waqooyinnimadu hadhayn jirtey maalmihii ay noolayd. Waxa ay ahayd ahaansho dadnimo oo heerkii feker ee qabaliga ahaa ka kor maraysa oo heer gobol u tisqaadday: Dad leh degaan dhul oo ka dhexeeya, iyo hab feker, wada macaamil iyo adduun-arag aan is diiddooyin iyo qalo lahayn, is la markaa na aan ku salaysnayn isir dhalasho ama dhiig-ab-aroor ah oo hadda na af- iyo far-guri mideeya leh. Si kasta oo beeluhu qaab qabali ah feedh-dha isugu hayeen degaan ahaan, hadda na hannaanka feker ee casriga ahi waxa uu abuuray ahaanshahaas Reer Waqooyinnimo nuxur ahaan. Magaalo galeenkii ganacsiga, fanka iyo suugaanta, iyo jiilashii u horreeyey ee qalinka ku raad bartay ee macallimiinta, ardayda, shaqaalaha dawladda, iyo isirradii bilayska, ciidamada iwm. ayay aragtidaasi ka dhex tisqaadday.</div> <div style="text-align: justify;"> <br /></div> <div style="text-align: justify;">     Hanaqaadka aragtidaas ayay Samaale iyo Samatar oo saaxiibtinnimo fog oo cayddinnimo lahaa na ku raad-dhaqaajiyeen, ku na indho-dillaacsadeen berisamaadkeedii. Waa maalmahaas wacnaa kuwa ay maanta tebayaan markii ay ku dhex asqoobeen ee ay iska dhex waayey siyaasadda qabyaaladeed ee faraha lagaga gubtay ee tolaysiga indhaha la’ ku salaysan ee xafiis dawladeed iyo geed bulsheed ba busaaradda iyo indho-beelka ku keentay.</div> <div style="text-align: justify;"> <br /></div> <div style="text-align: justify;"> Iliilaha Jabuutaan lahaa eedyar sii mariye</div> <div style="text-align: justify;"> Addis Ababa gee baan lahaa adhaxda jiilaale</div> <div style="text-align: justify;"> ENEFDII ha daaqdaan lahaa ayda doogga lehe</div> <div style="text-align: justify;"> Imminka na ardaa gocondhalay awr la mirataaye!</div> <div style="text-align: justify;"> <br /></div> <div style="text-align: justify;"> Gabaygaas Qaasim (AHUN) buu Samaale soo gocday. Cabbaar buu feker la aamusnaa. Indhihiisa ayaa qolkii yaraa ee uu dhex galluubnaa ka dhex mudh baxaya oo cirka ku fogaanaya, maankiisu na waxa uu  ka gudbayaa garka webi Ganaane iyo gabbalaha dusheenna ah. Sara-joog uu muddo maahsanaa ayuu ku jirey. Isaga oo dhidid jidhkiisa kor iyo kal la foolqaadsan yahay, ayuu salka dhulka dhigayaa caw yar oo sariirtiisa ag  goglanayd. “Ma ihi Alle doori ee waxaan ahay Reer Waqooyi” ayuu mar qudha sidii cirsan-ka-yeedhka la sara kacay oo af labadii ku qayliyey, isaga oo aad mooddo qof dheelalaabo la kacay, dhinaca kale na u muuqda in culays saarnaa laga fudaydiyey. Saaxiibkii Samatar oo qolka la wadaagayey, sardho na ku jirey, ayaa qaylada saaxiibkii ku kacay oo su’aalay waxa Samaale ku dhacay?</div> <div style="text-align: justify;"> <br /></div> <div style="text-align: justify;">     Samaale oo Samatar la hadlaya: “saaxiib intii aad hurdada ku qasaysay ba aniga “geelaygii baa cirkaas lagu maalayey! Aniga iyo naftaydaa loollan ka dhex aloosnaa. Waxa aan ka ledi waayey murankeennii maalmahan ba dhexdeenna ka oognaa iyo runta inagu wada mudduciga ah ee aynu iska dhegamarayno”. Samatar oo dhegaha saaxiibkii u raaricinaya oo warka ka guraya, ayaa odhanaya “oo Samaalow ma ku qanacday in sidan aynu nahay aanay si is bixin karta ahayn?!”</div> <div style="text-align: justify;"> <br /></div> <div style="text-align: justify;">    Samaale oo neef kululi ka soo booddey: “runtii saaxiib Samatarow ‘geeridu mar bay nolosha dhaantaaye’ sidani si ba ma aha. Wallaahay bacad-joojintan iyo gacan-ku-rimintan candadawlan wax kastaa ba way dhaami karaan. Xitaa haddii gacantii gumaysiga dib loogu dhacayo ama Xamar ba la isu dhiibayo, sidii lixdankii, si indho la’aan ah”! Samatar oo ilko caddaynaya: “Alle saaxiib ‘shaw hooyaday iga ma ilbaxdo’.Waa hubsiino la’aantii. .. intiinnii yarayd dee! Waa degdeggii iyo fudaydkii berigii… waxan aad Samaalow haddeerto ku hindisoonaysaa…….. Qosol gariir gawsuhu muuqdaan!!”</div> <div style="text-align: justify;"> <br /></div> <div style="text-align: justify;"> <b>Sheeko dheer baa Samatar iyo Samaale</b> halkaas uga bilaabmaysa. Waxa ay hoos u faaqidayaan xaaladda lagu jiro gaar ahaan Somaliland iyo guud ahaan ba gobolka intiisa kale iyo saamaynta caalamka kale ku yeeshay ama hadda ba ku leeyahay iyo waxa ilmo-rogashooyin ka socda ama ifafaaleyaal ka soo naaso-cad ee qasabadda ku soo jira.</div> <div style="text-align: justify;"> <br /></div> <div style="text-align: justify;">    Samatar iyo Samaale waxa ay wada oddorosayaan saadaasha gurracnaan karta ee waayuhu soo gelbinayaan haddii aan hadda laga tabaabulshaysan oo aan la keenin aragti iyo hal-abuur kale oo dhaama kan u muuqda faashilka iyo hungada qaawan ee “goraygu ka sii hadaafayo”: Qaran qabyaaladi tiir-dhexaad u tahay! Qaran reernimadu ka mudan tahay waddannimada! Qaran aanu dabar ba jirin; sharci iyo qaanuun la raaco oo dadka kala dabbaalaa ba ka dhaqan geli karin! Qof kastaa ba wuxuu doono samayn karo. Koox iyo kudlad kastaa ba sidii ay doonto u dhaqmi karto.  Caddaaladda iyo garsoorku yihiin isirro halqabsiyeed oo hoosta ka madhan! Dibida iyo waylaha dameeruhu dhali karaan iwm!!</div> <div style="text-align: justify;"> <br /></div> <div style="text-align: justify;">    “Xaggee looga guuri karaa kayntaas dugaaggu jalabutaystay?” ayay is waydiinayaan. Hore ba loo yidhi “guushu ma dhimato, guuldarradu na ma dhammaato”!  “Qaran aanay dirsoocnimadu u doorranayn!” ayaa u muuqanaya. “Somaliland ba waa la qaramayn karaa saw ma aha? Dharkii qarannimadaa loo gelin karaa oo nuxur ahaan lagu arrad tiri karaa saw ma aha?” ayay isa su’aalayaan. “Magacyo la bixiyo, waxa ku gudo jiraa; nuxur ahaan; ka hagaagsan”! “Ma la baxnaa Jamhuuriyadda Soomaalida Reer Waqooyi”! Miyaynaan xididka geedka qarannimadaas lagu waraabin karin dheecaanka Reer Waqooyinnimadii inaga fool hallawday, markii ay dhalatay na inaga shaashowdey ee weli bukaan-socodka ah. Iyada (Reer Waqooyinnimadaas) miyaynaan dawo u raadin karin oo la dabiibi karin?</div> <div style="text-align: justify;"> <br /></div> <div style="text-align: justify;">    Waxa ay labadu ba (Samaale iyo Samatar) isugu nacamlaynayaan oo gorodda u ruxayaan in Reer Waqooyinnimada boodhka laga tumi karo, oo dalluuntii dheerayd lagu daboolay laga soo saari karo. Soomaalinnimadii aynu dhididka iyo dheecaankeenna u hurray, waxa burburiyey dulmi iyo caddaalad darro, kelitalisnnimo iyo qabyaalad. Qaran loo sinnaan lahaa oo la wada lahaa oo la kala xigsado, la kala sheegto oo la isugu tar-sheegto, la isugu awood iyo muruq sheegto oo la isku maquuniyo, shaadhkiisa na la isku xasuuqo ayaa la wada eeday. Taasi  Soomaalinnimo oo keliya inaga ma ay dilin ee waxa kale oo ay inaga sumaysay Reer Waqooyinnimadeennii, markii aynu kala safannay ee dulmiga kala raacnay, markii aynu isu hiilin waynay ee aynu isku wiirsannay ee kala hadafnay iyo markii iyo markii….!</div> <div style="text-align: justify;"> <br /></div> <div style="text-align: justify;">     Maxsuulkii ama natiijadii aynu ka hellay ee burburkii Soomaalinnimada inooga soo baxay na (Somaliland), waa innagaas iska wada dhex arki waynay ee sidii tulud geel ah sheegashadeeda kala dhowaysanayna ee aynu guuldarrooyinka iyo halista ka soo jiijii leh sidii fiinta ka sii qaylo-dhaaminayno. Waa run ay labadoodu ba is la garwaaqsadeen in wixii Soomaalinnimada burburiyey aan Reer Waqooyinnimada na lagu soo bakhti afuufi karin. Gunaanadkii, Samaale iyo Samatar, waxa ay guddoon gacanta is qaadayaan, xal na u arkayaan:</div> <div style="text-align: justify;"> <br /></div> <div style="text-align: justify;"> 1.<span class="Apple-tab-span" style="white-space: pre;"> </span>In la soo nooleeyo oo dib loo xaqiijiyo, wax kale horta ha joogto’e,  ahaanshihii Reer Waqooyinnimo, laga taariikheeyo oo dib loo daraaseeyo jiritaankeeda iyo isirrada naafeeyey iyo sida looga soo kaban karo iyo</div> <div style="text-align: justify;"> 2.<span class="Apple-tab-span" style="white-space: pre;"> </span>In la yagleelo Jamhuuriyadda Soomaalida Reer Waqooyi oo leh dabar (xeer) iyo hoggaan (maamul) sida muraayadda la isaga wada dhex arki karo, ayna ku dhex goglan tahay dermo lagu wada fadhiisan karo si loo gudboon yahay oo aanay cidi na ku shaashoobi karin.</div> <div style="text-align: justify;"> <br /></div> <div style="text-align: justify;">     Taasi waa inoo ballan; ayay isku jalbeebiyeen oo yidhaahdeen; haddii aynu gooni isu taagayno sida Djabuuti iyo haddii aynu Soomaali is la doonanayno oo himiladii 1960-kii iyana soo noolaynayno oo Shantii Soomaaliyeed isu keenkooda, aynu mar kale, dawanka iyo durbaanka u tumi doonno, iyaga hoosta ka xarriiqaya in ay aragtidan la wadaagaan asxaabtooda kale, ka dib na dadka ka dhex bislayn doonaan: Sahanka iyo hiraalka aragtidoodu waa soo noolaynta nuxurkii “Reer Waqooyinnimo” iyo binaynta ehelnimadiisa xilligan cilladda iyo caabuqu dad ba wada diloodeen, lana wada bas-beelay ee la surbacaaday. Taas baa wax lagu wada noqon karaa, ayay bilkeedeen, haddii la is ururiyo oo xerada la yaraysto iyo haddii la is ballaadhiyo, haddii gaar wax loo yeelanayo iyo haddii cid kale (Xamar) wax la la wadaagayo labada jeer ba.</div> <div style="text-align: justify;"> <br /></div> <div style="text-align: justify;">     Waxa aan is lahaa “ Alle doori seedi ba uma dhanaana ee dunida shaw dad baa weli ku noolaa; rag iyo haween ba ka kooban! Waxa aan anna ka mid noqonayaa inta aragtidaasi maankooda biyo dhigtay, u guuxdey ee Samaale iyo Samatar ku raacday ee soo dhowaynaysa. Waa inoo 26-ka Juun. Saw maalin aynu isku wada raaci karno oo inaga dhaxaysa ma aha?! Haa, waa maguurto aynu waadhka bukaan-socodka ku illownay, aan se tasoobi karin oo haddii aynu negaanno iyo haddii hayaanno ba ina la guurguuri doonta. Intaas uun baan hordhac ahaan hadda Samaale iyo Samatar u sii fari haadda.</div> <div style="text-align: justify;"> <br /></div> <div style="text-align: justify;"> Ninka diiddan taasow</div> <div style="text-align: justify;"> Weligaa ba doondoon</div> <div style="text-align: justify;"> Derejada carbuunta ah!</div> <div style="text-align: justify;"> <br /></div> <div style="text-align: justify;"> Qalinkii Maxamed Baashe X. Xasan</div> <div style="text-align: justify;"> mohamedbashe@hotmail.com</div> </div> </div>

“Alle Doori Baan Ahay”!! Qore: Maxamed Baashi Xaaji Xasan

Jikaar iyo muran caalwaa’ ayuun buu awel hore ba saaxiibkii ku yuubayey ee wuu dareensanaa  inuu ka soo baydhay jidkaas ay naftiisu ku naalloon jirtey. Jid uu isku daawan jirey oo sida muraayadda qof…

Read more »